ANTRENMAN TEORİSİNDE

YENİ AKIMLAR

Vern Gambatta                                                       Çeviri : Murat ÇİLLİ

Antrenman teorisinin, atletik performansı geliştirebileceği konusunda göz ardı edilmeyecek bir artış vardır. Artan bilgilenme süreci içerisinde her zaman bir takım yeni şeyler için araştırmalar yapılmaktadır. Benim görüşüm ise yeni olanların az oldu­ğudur. Bence, günümüz araştırmaları ışığında eski fikirler yeniden deneniyorlar. Bu ise yeni bir bakış açısı vermektedir. Bu gün, vücudun antrenmana nasıl cevap verdiği­ni, 20 hatta 10 sene öncesinden daha iyi anlıyoruz. Bizim parolamız, herkesçe kabul edilen antrenman teori prensiplerini, günümüz bilim ve doğal delilleri ışığında tetkik etmektedir.

I.Akım:Synergy:

Periyotlama düşüncesini tatbik etmede Synergy önemli bir noktadır. Basit anlam­da synergy: bütünün parçaların toplamından daha büyük olduğu anlamındadır. Diğer bir deyişle, soyutlandığında antrenmanın hiçbir bileşeni diğerlerinden daha önemli değildir. Fakat, bir bütün olarak birleştirildiklerinde antrenmandan optimum sonuç elde edilir. Bütünün, parçalarının toplamından daha büyük olması ile birlikte synergy aynı zamanda en iyi sonucu veren antrenman uyaranının uygulama sırası ve zaman-lamasıdır. Eğer uygun zamanlama yapılmaz ve sıra takip edilmezse, antrenmanın bazı anlamları ve methodları karışabilecek ve birbirine ters antrenman etkilerine neden olacaktır. Buna bir sonuç antrenman uyaranının sürekliliği olacaktır. Belirli bir antrenman uyarının, bu uyarının antrenman etkilerini azaltmadan optimum sonuçla­ra ulaşmak için, ne kadar süreyle uygulanabileceğini tespit etmek gereklidir.

II.Akım.Periyotlama düşüncesinin yeniden takdiri:

Bizim bildiğimiz periyotlama düşüncesi doğu Avrupada sert bir şekilde kontrol edilen topluluk içersinde formüle edilir. Bu akım, periyotlamayı böylesine etkili kılan yarışmaların tip ve miktarını kontrol eden merkezi bir otoriteden gelen rehberlik ile atletler ve antrenmanların kontrolünü kapsar. Değişik durumlarda periyotlama fikrini tatbik etmeye teşebbüs ederken bu geri plan düşünülmelidir. Atletlerin daha serbest oldukları topluluklarda bu görüş başarının değişen dereceleriyle tanışmaktadır. Bu ise, bu görüşün komünist olmayan topluluklarda uygun olmadığı demek değildir. Bu görüş, antrenmanlarında periyotlamanın prensiplerini başarılı bir şekilde tatbik etmek­te olan dünya çapında atletlerin sayısındaki artış tarafından ortaya konan durumdan uzaktır. Periyotlama kavramını başarıyla uygulamakta olan atletler arasındaki müşte­rek prensip adlandırılması; 1) Yarışma programının sıkı kontrolü 2) Programa sistema­tik bir uzun dönem bağlantısı 3) Programı planlayan koçtan rehberlik şeklindedir. Sistemin, küçük bir grup içinde çalışan yüksek oranda kaliteli, bir branş veya branşlar grubunda özelleşmiş profesyonel koçlara dayandığını vurgulamak da önemlidir. Özel antrenmanları olmayan ve genellikle geniş gruplarla çalışan gönüllü koçlar buna zıtlık teşkil eder.

III. Akım Matveyev modelinin geçerliliği

Günümüzün genişletilmiş yarışma takvimi ve sahada yarışarak bir yaşam oluştur­maya elverişli durum ile periyotlamanın klasik matveyev modeli daha uzun süre geçerli değildir. Şunu bilmeliyiz ki, antrenmanın temel amacı atlete, antrenmana uyumu başarması için olanak sağlamaktır. Seneler isteyen, yüksek kalitede yarışların miktarı ışığında periyotlama zordur. Atletten, kapalı salon Dünya şampiyonası, açık pist Dünya şampiyonası, Grandprix ve olimpiyatların izlediği ertesi yıla hazır olmasını ve performansını yüksek seviyede korumak için hep aynı form düzeyinde olmasını beklemek çelişkili bir durumdur. Basit bir şekilde olan ise şudur; bir atlet önce belirli branşlarda uluslararası düzeyde elit seviyeye ulaşır. Yarışmalar, antrenman uyarımı­nın en yüksek form düzeyinde gelir. Ne var ki bu, daha yüksek bir sakatlanma riski ve daha kısa bir yarışma hayatına neden olur.

Klasik çift periyotlama modelinde talep edilen genel çalışmaya geri dönüşün ilave etkisi vardır, ilk yarışma döneminden sonra genel fiziksel hazırlık çalışmasına dönüş sıklıkla negatif etkiye sahiptir (Özellikle de elit atletlerde). Şimdiki görüş, basit teknik­sel modeli kurmak ve antrenmanın kondisyon safhasında bu modelin elementlerin­den çok uzaklara sapmamaktadır. Günümüz programlarında genel hazırlık safhası hareketin asıl eklem faaliyetlerini içeren spesifik çalışmaya karşıt olarak, hareket olarak aynı eklem dinamiğini içeren spesiyal çalışmanın daha yüksek oranda verilme­sini kapsar.

Başka bir grubun görüşü ise, matveyev modelinin yalnızca antrenmanın erken yaşlarında geçerli olduğudur. Atletin beceri düzeyi arttıkça, antrenmanın değişik peri­yotları arasındaki farklılıkların bazılarını yaymaya yönelen spesiyal ve spesifik çalışmaların oranı artırılmalıdır. Elit atletler için bu durum, yenilenmeye izin veren prophylactic frenlemeye paralel hacim ve şiddet eğrilerini doğurur.

Bugün antrenman etkilerine  bakışta tablonun tamamını daha iyi anlıyoruz. Antrenmanın ani geciktirilen veya artık ve artan etkileri vardır. Sonuncu etki diğer ikisinin toplamı ve eninde sonunda aranan etkidir. Son antrenman yılının yanında antrenman yıllarının artan etkilerini göz önünde bulundurmak önemlidir. Klasik periyot­lama modelinin buna önem verdiğinden emin değilim.

Bondrachuk (1) formun gelişimi, muhafaza edilmesi ve kaybı periyotları için zaman çerçevelerini ve değişik parametreleri tanımlamak için birçok modeller geliştir­mektedir. Bana göre bu kavram özellikle dünya klasmanındaki yarışmaların gerçekle­rinin içeriğinde geçerli bir kavramdır. Bu parametrelerin zaman çerçevelerini tanımlama koç ve atlet arasındaki yakın ilişki ve atletin kariyerinin sürekliliğini koru­yan titiz kayıtlar gerektirir.

IV AKIM: İlaçların Etkileri;

Antrenman teorisi içerisindeki son literatürlerin çoğu ilaçlara doğru bir yönelme tarafından kuvvetli bir şekilde etkilenmektedirler. Atletlerin ve bu modelleri geliştirmek için bir temel olarak kullanılan programların çoğu yasadışı performans arttırıcı ilaçlar kullanma mübtelası olmaktadırlar. Bu ilaçların kullanımı yüksek şiddette çalışma sonrası toparlanma, ayrıca çabuk kuvvet ve yağsız kas kütlesi artışı üzerinde derin etkilere sahiptir. Olası bir model olarak herhangi bir programa bakarken bu faktörler gözönüne alınmalıdırlar. Benim hissettiğim, gerçekçi bir şekilde programları tayin etmek için yaklaşık % 20'lik hacim ve % 30-35'lik bir şiddet azaltımı gerektiğidir. Bu hafifletme günümüz antrenman programlarının çoğunun ilaçsız bir çevreye dönüşme­sini sağlar. Sayıları gittikçe artan yarışmalarda rekabet isteği ve para kazanmak için elverişli olan bu durum, atlet ve koçları yüksek seviyede antrenman yapmak için yete­rince toparlanmayı sağlayan yasadışı ilaçlara bağlı kılmaktadır. Dünya sınıfı atletlerin yasadışı performans attırıcı ilaçlar kullanmadan yüksek seviyelerde yarışabilmeleri ve bu performans seviyelerine ulaşabilmek için gerekli antrenmanları yapmaları için olası hiç bir yolun bulunmaması aşikardır. Bu nasıl bir yeni akım öyleyse? Yeni bir akım çünkü testler etrafında tasadüfü yıl ile perormans seviyesinin düşüşünü görece­ğiz. Bu yasadışı ilaçlara güvenmekte olan atlet ve koçlar, yarışma avantajlarına daha uzun süre bir süre sahip olmayacaklardır, en iyisini ortaya koyanlar, yarışma ve antrenman etkilerine vücudun doğal uyumunu en iyi anlayan ve bunu sistematik olarak planlanmış, sıralı ve ilerleyen program içerisinde uygulayan atletler olacaklar­dır.

V. Akım: Gençlik Antrenmanları ve Erken Özelleşme:

Dünya gençler şampiyonasının eklenen uyarımı ile yüksek seviyede yarışmanın daha erken yaşta başlıyor olmasına hiçbir soru yoktur. Bu durum bir dereceye kadar uzun dönem başarısı ve uzun ömürlü yarışma için gerekli olan bilgilerimizle çelişkide­dir. Günün akımı, playful elementleri ele geçiren ve gençlere daha sonraki yaşı izle­mek için özelleşmiş yetenekler için ses motor modelleri geliştirmelerini sağlayan spora tanıtım bir başlangıçtır. Bir sonraki basamak branşların bir grubunda özelleş­meye başlamadır. Örneğin engelli koşular, sıçramalar veya atmalar. Bunu izleyen basamak değişik gruplar içinde spesifik bir branşta özelleşmektir. Özelleşmenin bu basamağı atletin yüksek bir özelleşme ve spesifik program yüklendiği noktadır.

VI Akım Uzun Dönem Meslek Hayatı Planı;

Bu akım dünya klasmanı seviyesinde performansların ilerleyişinde etkili bir faktör olmaktadır. Böylesine bir yaklaşımın sonuçları Kübalı yüksekçi sotomayorun perfor­mansında gözlenir. Onun koçu Godoy, birisinin atletik yaşamının başlangıcından itibaren, ilk 4 yıllık uzun dönem içerisindeki planın yapılışının gerekliliğine önem verir. Godoy'a (2) göre, dört senelik zaman zarfı, deneyimimizin başından sonuna kadar önemli olduğuna karar verdiğimiz vade uzun süreli plan ya da periyotlamada dikkate alınması gereken faktörlere yeterli cevap vermiştir. Büyük yarışmalar arası zaman periyodu 4 yıldır. Dört, uzun dönem planlamasının nesnel anahtarına ulaşmak için gerekli zaman çerçevesidir. 4. yıllık plan içinde, ilk sene genel hazırlığa ikinci sene spesiyal hazırlık, 3. sene tekniksel hazırlık ve 4. sene yüksek seviyede yarışmalara ayrılır. Dört yıllık dönem planının son görünüşü, atlete, atletik yaşamının üç periyotta dört yıllık dönemini tamamlamasına izin verecektir. 1 periyot 10-13 yaşlarında başlar, yeteneğin yönünü tanımlamak 2. periyot yeteneğin mükemmelleştirmek ve 3. periyot yüksek seviyede başarının bir periyodu olarak sunmaktır.

VII. Konu: Antrenman Değerlendirilmesi Ve Modellenmesi

Kolay erişebilen bilgisayarlar ve veri tabanı programları ile antrenman kayıtlarının analizleri ile bu akım antrenmanın modeli olacaktır, inanıyorum ki birçok branş için, başarılı olabilecek çalışma modelleri geliştirmek olasıdır. Antrenman yaşları, bildiğimiz değişik antrenman etkilerine antrenmanın cevabına dayanmaktadır.

Özet: Atletizmde birçok yeni ve heyecanlı değişimlerin eşiğindeyiz. Antrenman teorisindeki yeni akımlar bu değişimlerin çoğunun nedeni olacaktır.

 

Yayına Hazırlayan : Hülya KAHVECİ